راهنمای خرید کرامپون کوهنوردی

هر زمان صحبت از کوهنوردی در برف و یخ می‌شود؛ دیگر فقط داشتن یک جفت پوتین زمستانی کافی نیست. باید برای پیاده‌روی در برف، یخ نوردی و کوهنوردی‌های فنی‌تر در زمستان، حتماً کرامپون کوهنوردی همراهتان باشد، در این زمان، خرید کرامپون یکی از مهم ترین کارهایی است که قبل از صعودهای برفی خود باید انجامش دهید. انتخاب این وسیله کوهنوردی بستگی به عوامل زیادی از جمله: نوع پیمایش، مسیر کوهنوردی و حتی نوع کفش کوهنوردی شما دارد. با ما در مجله‌ی سیاه کمان همراه باشید، تا تاریخچه کرامپون، اصلاً چیست و چه کاربردی دارد را به خوبی مورد بررسی قرار دهیم و ویژگی‌ها و انواع آن را معرفی کنیم.

کرامپون کوهنوردی ابزار فلزی دنده‌داری است که در مسیرهای برفی و یخی کاربرد دارد و در زیر کفش کوهنوردی متصل می‌شود تا از لغزش فرد هنگام پیمایش جلوگیری کند. البته آن‌ها طیف گسترده‌ای از لحاظ مدل و نحوه‌ی استفاده دارند که در ادامه به آنها می‌پردازیم.

تاریخچه کرامپون کوهنوردی

در قرن 16 میلادی، شکارچیان اروپایی برای اینکه در زمستان بهتر بتوانند دنبال شکار بروند و خودشان دچار آسیب و سقوط نشوند، میخ‌های آهنی را با کمک نعل اسب به کف کفش‌های خود متصل کردند و به نوعی اولین یخ شکن‌ها را به وجود آوردند. بعدها در سال 1908 میلادی، کوهنورد و صخره‌نورد بریتانیایی به نام «اسکار اکشتاین»؛ نمونه‌ی اولیه‌ی چیزی که امروزه آن را کرامپون می‌نامیم، طراحی کرد.

اکشتاین، برای اجرای طرح خود با یک آهنگر همکاری کرد تا وسیله‌ای با 10 میخ بلند و فولادی بسازد که برای استفاده حتی در کوهنوردی‌ها، بسیار سبک باشد. نتیجه‌ی این همکاری وسیله‌ای بود که می‌توانست به تمام کفش‌های پیاده‌روی متصل شود و عملاً راهپیمایی سخت و خطرناک در کوه را به کار ساده و آسان بدل کند. چیزی که امروزه آن را با نام کرامپون کوهنوردی می‌شناسیم.

تغییر کرامپون‌ کوهنوردی در گذر زمان

عمودی

در زمان‌های قدیم، کفش‌های کوهنوردی جنس پلاستیکی داشتند و عایق مناسبی در برابر برف و سرما نبودند؛ به همین دلیل یخ شکن‌ها را به حالت عمودی می‌ساختند تا هم یک لایه‌ی محافظ برای کفش باشد و هم به کف کفش متصل شود و از لغزش جلوگیری کند. امروزه با پیشرفت صنعت تولید تجهیزات کوه، کفش و پوتین کوهنوردی مخصوص هر فصل طراحی شده است که عایق‌های لازم را دارد. به همین دلیل نیاز به کرامپون‌های عمودی این روزها از بین رفته است.

افقی

کفش‌های امروزی، برای اتصال به کرامپون‌های افقی بسیار مناسب هستند. از بارزترین ویژگی مدل افقی می‌توانیم به انعطاف پذیر بودنشان اشاره کنیم. آن‌ها به دلیل سطح صافی که دارند؛ عموماً بهتر به کف کفش متصل می‌شوند و فاصله‌ی کمی تا زمین دارند؛ به همین منظور تعادل شما در طول مسیر بیشتر می‌شود.

ساختار کرامپون

منعطف

میله اتصال دهنده بخش جلویی و عقبی آن انعطاف پذیری دارد و برای پیاده روی در زمین‌های نرم‌تر و مسیرهای سبک‌تر مناسب هستند.

نیمه سخت

این کرامپون‌ها در عین حال که انعطاف لازم را دارند، برای استفاده در مسیرهای سخت نیز مناسب هستند، زیرا درصد سختی خوب و قابل قبولی دارند. به همین دلیل با اکثر مسیرها سازگاری دارند و مخاطبان بیشتری خواهان این مدل هستند.

سخت

برای رفتن به مسیرهای تخصصی و فنی، نیازمند به این مدل هستید، زیرا مقاومت بالایی در مواجه با یخ و سختی دارد؛ اما برای کوهنوردی‌های ساده، خیلی سخت و زیاد از حد است و توصیه نمی‌شود.

جنس کرامپون

آلومینیومی

مدل‌های آلومینیومی وزن بسیار سبکی دارند، به همین دلیل هم مقاومت زیادی ندارند! از این رو بیشتر برای استفاده در زمان اسکی روی برف یا مسیرهای پیاده‌روی برفی کاربرد دارند. توصیه می‌شود در صخره‌ها و پیمایش‌های سنگی از آن استفاده نکنید، زیرا سنگ به سادگی باعث فرسایش دندانه‌ها می‌شود. همه می‎‌دانیم اکثر مسیرهای کوهنوردی، پر از سنگ و مانع سفت و سخت است که با برف پوشیده می‌شود؛ بنابراین اجتناب از سنگ، هرچقدر هم مراقب باشید عملاً ممکن نیست.

فولادی

محبوب‌ترین نوع، در بین کوهنوردان و یخ نوردان، مدل فولادی است که مقاومت بسیار بالایی دارد. البته نسبت به نوع آلومینیومی، سنگین‌تر است.

ضد زنگ

این مدل جنسی از فولاد دارند، اما تفاوت عمده‌ی آن‌ها در مقاومت در برابر خوردگی و زنگ زدگی است. به این منظور در مواجه با آبشارهای یخی و مسیرهای سخت استحکام بیشتری دارند.

اجزای تشکیل دهنده‌ی کرامپون

کرامپون‌ها از چندین جزء اصلی تشکیل شده‌اند که هر کدام کارایی و اثربخشی مختص به خودشان را دارند. برای اینکه از نحوه‌ی عملکرد آنها مطلع شویم، هر قسمت را مورد بررسی قرار می‌‎دهیم.

تیغه یا شاخک

شاخک و تیغه‌هایی که در نگاه اول به کرامپون با آن مواجه می‌شویم، دندانه‌های میخ‌داری هستند که موقع حرکت، در برف و یخ فرو می‌روند. این شاخک‌ها در تمام قسمت‌ها یعنی پاشنه، کف و پنجه وجود دارند.

تعداد شاخک‌ها

شاخک روی توانایی و اصطکاک یخ شکن کوهنوردی تأثیر می‌گذارد. برای پیاده‌روی برفی یا اسکی، معمولاً کرامپون‌ها 10 شاخه دارند؛ اما هرچه بیشتر به سمت فعالیت‌های تخصصی‌تر روی بیاوریم، تعداد شاخک نیز افزایش می‌یابد.

مثلاً برای کوهنوردی 12 شاخک و برای بالا رفتن از آبشارهای یخی به 14 شاخک نیاز است. البته بعضی از مدل‌ها به شاخک بیشتری مجهز هستند؛ که برای اطمینان بیشتر به این شکل طراحی می‌شوند. ولی یادتان باشد همیشه بیشترین به معنای بهترین نیست! با توجه به نیاز برنامه‌ی پیش رویتان اقدام به خرید کنید. یادتان باشد، تعداد شاخک بیشتر، یعنی وزن بیشتر!

شاخک‌های عمودی و افقی در کرامپون کوهنوردی

جهت‌گیری دندانه‌‌های جلویی که از جلوی کرامپون بیرون می‌زند؛ افقی یا عمودی است. شاخک‌های افقی مانند دندان کوسه هستند و برای حرکت روی برف‌های نرم طراحی شده‌اند. به همین دلیل در پیاده‌روی‌های زمستانه، شاخک‌های افقی مناسب‌تر هستند؛ اما برای مسیرهای فنی‌تر کاربرد ندارند.

اگر با تبر یخ کار کرده باشید؛ باید بدانید شاخک‌‎های عمودی، دقیقاً کاربردی مثل تبر یخ دارند. آنها در یخ و برف فرو می‌روند تا جلوی سُر خوردن فرد را با محکم نگه داشتنتش در یخ، بگیرند. به همین دلیل برای یخ نوردی بهترین گزینه، مدل‌های با شاخک عمودی هستند.

شاخک‌های هیبریدی

در سال‌های اخیر کرامپون‌هایی طراحی شده‌اند که هم شاخک افقی داشته باشند و هم عمودی. شکل این شاخک‌ها به صورت حرف انگلیسی T است. به این صورت که هم پایداری در نقاط برفی را فراهم می‌کند و هم در یخ نوردی؛ زمانی که مسیر سخت‌تر می‌شود، استحکام بیشتری دارد.

کرامپون‌های تک و دو شاخکی

برخی کرامپون‌ها در جلوی خود یک شاخک دارند که چابکی و دقت استثنایی به فرد استفاده کننده می‌دهد. عموماً برای اکثر افرادی که از مسیرهای یخی بالا می‌روند، بهترین گزینه است، زیرا با داشتن یک شاخک به خوبی در یخ فرو می‌رود و در عین حال چالاکی لازم را نیز به فرد می‌دهد.

برخی دیگر نیز دو شاخک در قسمت جلویی دارند که موجب اصطکاک بیشتری می‌شوند. نقاط دو شاخکی، محبوب تمام کسانی است که به دنبال استفاده از کرامپون هستند؛ البته به جز موارد یخ نوردی!

شاخک‌های جدا شدنی

اگر در برنامه‌های زمستانه هم یخ بود و هم برف، نیازی نیست دو نوع کرامپون با خودمان حمل و بر وزن کوله پشتی اضافه کنیم. کافی است از مدل‌هایی که شاخک‌های جدا شونده دارند استفاده کنیم. این مدل به فرد امکان تغییر سیستم بین دو شاخک و تک شاخک را می‌دهد.

میله منعطف

به میله‌ی فلزی که وسط کرامپون قرار می‌گیرد و قسمت جلویی و عقبی را به هم متصل می‌کند، Flex Bar می‌گویند. این میله‌ها دارای سختی و انعطاف متفاوتی هستند. برای کفش‌های نرم، میله‌های منعطف مناسب است. در حالی که برای کفش‌های مقاوم‌تر، این میله از سفتی و سختی بیشتری برخوردار می‌باشد.

صفحات ضد گوله‌ شدن برف

برای جلوگیری از جمع و فشرده شدن برف در زیر کرامپون، این صفحات تعبیه شده‌اند. می‌توان گفت هر یخ شکن همچین صفحه‎‌ پلاستیکی‌ دارد که در صورت بروز آسیب، امکان تعویض آن نیز وجود دارد.

سیستم‌های اتصال کرامپون

وقتی کرامپون‌ها انواع مختلفی مانند سخت، نیمه سخت و منعطف دارند؛ مسلما نحوه‌ی اتصال آنها نیز متفاوت است. به سه حالت می‌توان آنها را به کفش متصل کرد:

اتصال پله‌ای STEP-IN

کرامپون‌های مرحله‌ای از یک زبانه پاشنه قفل‌شونده و یک ضامن سیمی پنجه برای ثابت ماندن ایمن در جای خود روی چکمه استفاده می‌کنند. یعنی هم بر روی پنجه و هم روی پاشنه گیره دارند. به همین دلیل نیازمند کفشی است که توانایی اتصال در این دو نقطه را داشته باشد. تقریباً همه‌ی انواع کرامپون‌ها دارای نوعی تار و پود هستند. این مدل، در صورتی که پیوست شل شود، تار از سوار شدن کرامپون به انتهای مسیر جلوگیری می‌کند.

اتصال هیبرید HYBRID

مدل‌های نیمه خودکار ترکیبی بین کرامپون‌های تسمه دار و اتوماتیک هستند که اهرم پاشنه و بند پنجه دارند. این مدل برای کفش‌های سفت و محکم مناسب است که شیار کافی داشته باشد. نکته خوب در این است که برای اتصال آن نیازی نیست دستکش‌ را دربیاورید، زیرا نیازی به ردیف کردن بند ندارید.

اتصال تسمه‌ای یا بندی STRAP

این سبک یخ شکن کوهنوردی از تسمه‌های نایلونی و قفس‌های پلاستیکی انعطاف‌پذیر روی پنجه و پاشنه پا استفاده می‌کند. کرامپون بندی پنجه پا درون بخشی که پنجه پا را نگه‌می‌دارد، قرار می‌گیرد و تسمه‌ای به دور آن بسته شده و کفش را محکم می‌گیرد. خوبی این مدل این است می‌توانید تقریباً با تمام کفش‌های کوهنوردی آن را بپوشید. فقط باید از انعطاف‌پذیری نوار مرکزی با پوتین کوهنوردی مطمئن شوید.

هر کرامپون با چه کفش کوهنوردی سازگاری دارد؟

سازگاری بوت و کرامپون برای عملکرد و ایمنی ضروری است. نوع بوت شما در نهایت به شما می گوید که چه گزینه‌هایی در سیستم‌های اتصال دارید. به عنوان مثال، کرامپون‌های فوق سبک با تسمه، روی کفش‌های پیاده روی فوق سبک کار می‌کنند، اما برای کوهنوردی یا یخ نوردی مناسب نیستند. یخ شکنی که به یک چکمه با کفی انعطاف‌پذیر بسته می‌شود، به چکمه‌ای با کفی سفت نصب نمی‌شود. برای بررسی بهتر، باید نوع کفش‌ها و کرامپون‌ها را بشناسید.

کرامپون‌های C1

تسمه نوار محکمی دارند که از پنجه تا پاشنه، به دور کفش کشیده شده و آن را سر جای خود محکم نگه می‌دارند. این مدل کرامپون برای کفش‌های B1 ،B2 و B3 مناسب است.

مدل‌های C2

کرامپون های C2 از یک اهرم پاشنه پلاستیکی و یک گهواره انگشت انعطاف‌پذیر استفاده می‌کنند. این سیستم اتصال ایمن برای کفش‌های B2 یا B3 مناسب است. این نوع کرامپون‌ها معمولاً در حد وسط با میخ‌های ثانویه بلندتر و نقاط جلویی تیزتر هستند.

مدل‌های C3

این مدل از ترکیب یک اهرم پاشنه پلاستیکی و میله پنجه فلزی تشکیل می‌شود و به همین دلیل سیستم گام به گام متناسب و واقعاً محکمی دارد. اما فقط با چکمه‌های کامل B3 کار می‌کند. معمولاً یک اتصال C3، عملکرد دقیقی را در یخ‌های شیب‌دار یا مسیرهای ترکیبی بسیار فنی ارائه می‌دهد، آن هم به دلیل وجود نقاط جلوی عمودی بسیار تهاجمی، که بهترین نفوذ را بر روی یخ سخت دارد.

درجه بندی کفش کوهنوردی برای کرامپون

کفش کوهنوردی B1

چکمه های درجه بندی شده B1 برای استفاده با کرامپون های بنددار C1 در شرایط برف و یخ متوسط مناسب هستند. این کفش‌ها کفی نسبتاً سفتی دارند تا در حین راه رفتن کرامپون شل یا جدا نشود. همچنین در قسمت بالایی سفت هستند، تا از مچ پا پشتیبانی کنند و در هنگام استفاده نکردن از کرامپون اجازه دهند تا برف بر روی لبه‌ها قرار گیرد.

کفش کوهنوردی B2

پوتین‌های درجه بندی شده B2 برای استفاده با کرامپون‌های C1 یا C2 مناسب هستند. همانطور که ذکر کردیم؛ کرامپون‌های C2 دارای یک اهرم گیره در پشت هستند، بنابراین باید پاشنه کفش کمی بیرون زده باشد تا انتهای اهرم پاشنه با آن درگیر شود. این کفش‌ها کفی سفت‌تر از چکمه‌های B1 هستند و به حفظ یخ شکن در کوهنوردی‌های متوسط کمک می‌کنند.

کفش کوهنوردی B3

کفش‎‌های درجه بندی شده B3 برای استفاده با کرامپون های فنی C3 مناسب هستند. این کفش‌ها کاملاً سفت و محکم است و در صعودهای فنی بیشتر؛ بدون اینکه کرامپون شل شود، می‌توان از آن استفاده کرد. چکمه‌های B3 احتمالاً برای پیاده‌روی نه تنها راحت نیستند؛ بلکه بسیار ناراحت‌کننده هستند! زیرا به دلیل عایق بودن شدید، اغلب سفت و غیرقابل انعطاف‌اند.

برای خرید کرامپون چه معیارهایی را باید بررسی کنید؟

اگر تمام موارد بالا را به خوبی مطالعه کنید، به اطلاعات کافی برای انتخاب و خرید کرامپون دست پیدا می‌کنید. اما برای شفاف سازی، بهتر است طبق روال موارد زیر را در نظر بگیرید:

نوع اتصال کرامپون با نوع کفش بسیار مرتبط است.
از درجه سختی کفش خود مطمئن شوید، سپس با توجه به اطلاعات به دست آمده یخ شکن را انتخاب کنید.
البته قبل از تمام اینها باید نوع برنامه و سختی مسیری که قصد پیمایش آن را دارید انتخاب درستا داشه باشید.
بعد از مشخص شدن فعالیت مورد نظرتان، انعطاف‌پذیری کرامپون کوهنوردی را با انعطاف کفش هماهنگ کنید.
نکته‌ی آخر اینکه، بهتر است در هنگام خرید کرامپون کوهنوردی، کفش خود را همراه داشته باشید تا از فیکس شدن آن اطمینان حاصل کنید، چون لق زدن کفش در کرامپون، کارایی آن را به شدت کاهش می‌دهد.
البته اگر در انتخاب و خرید یخ شکن شک دارید، نوع بند دار آن را انتخاب کنید که با اکثر کفش‌ها هماهنگی دارد. این یک حالت کلی است و اصلاً برای صعودهای تخصصی پیشنهاد نمی‌شود. برای موارد خاص، شما نیز باید تخصصی خرید کنید.

مراقبت و نگهداری از کرامپون کوهنوردی

هر محصولی اگر به طور صحیح از ان نگهداری شود، عمر بیشتری پیدا می‌کند. کرامپون هم از این قضیه مستثنی نیست. با مراقبت می‌توانید علاوه بر عمر کالا، خودتان از کیفیت صعود بهتری بهره‌مند شوید. برای این منظور بهتر است دو مورد زیر را رعایت کنید:

از قدم گذاشتن بر روی سنگ با یخ شکن پرهیز کنید؛ زیرا باعث کند شدن شاخک و تیغه‌ها می‌شود و کارایی خود را از دست می‌دهد.

زمانی که از آن استفاده نمی‌کنید، حواستان باشد در جای خشک و خنک نگهداری شود. با این کار شما از زنگ زدگی فولاد به کار رفته در کرامپون کوهنوردی جلوگیری می‌کنید. برای اطمینان خاطر بیشتر؛ می‌توانید تیغه و محدوده‌ی فلزی را به روغن آغشته کنید تا از زنگ زدگی، جلوگیری شود.

کلام آخر

با توجه به مطالبی که ذکر شد، شما می‎‌توانید یک کرامپون متناسب با کفش کوهنوردی خودتان تهیه کنید تا در روزهای برفی با اطمینان خاطر بیشتری به ماجراجویی‌های سخت و فنی بپردازید.