کویر لوت، کویر گرم کهن

تا الان، از جاذبه‌های سرسبز شمال کشور زیاد گفتیم؛ اینبار قصد داریم به معرفی یکی از معروف ترین کویرهای ایران؛ یعنی کویر لوت بپردازیم. جایی که در تضاد کامل با سر سبزی و حیات است. ایران کشوریست با جاذبه‌های گردشگری متفاوت؛ از کویر و بیابان تا جنگل‌های هیرکانی چند هزار ساله، از تاریخ، فرهنگ و هنر، تا آثار باستانی کم نظیر که مشابه آن در سطح جهان بسیار محدود است. تجمع همه‌ی این موارد در یک کشور و سرزمین واقعاً خوش شانسی محسوب می‌شود.

خیلی از افراد دنیا، برای لذت بردن از طبیعت ناب و سر سبز، تماشای دریا، قدم زدن در ساحل سرخ، تماشای ستاره در شب‌های کویری باید به چند کشور متفاوت سفر کنند تا به خواسته‌هایشان دست پیدا کنند. اما در ایران کافیست به شهرهای دیگر سفر کنید!

همراه سیاه کمان باشید تا یک سفر به مجازی به کویر لوت، گرم‌ترین نقطه ایران و حتی جهان داشته باشید!

کدام نام درست است؛ کویر لوت یا بیایان لوت؟!

قبل از هرچیزی باید بدانید کویر با بیابان فرق دارد. به منطقه‌ای که پوشیده از نمک و املاح معدنی باشد، کویر می‌گویند. معمولاً کویرها در گذشته‌های دور بستر دریا بوده‌اند که در مرور زمان، آب‌ها تبخیر شده‌اند و تنها نمک آنها باقی مانده است. مناطق کویری معمولاً بارشی را به خود نمی‌بینند. به همین دلیل فاقد هرگونه حیات جانوری و نباتی هستند.

بیابان، شرایط اقلیمی بهتری از کویر دارد و گاهی بارندگی در آن صورت می‌گیرد به همین دلیل دارای پوشش گیاهی بسیار محدود و خاص است. جانورانی که نسبت به کم آبی مقاومت خوبی دارند، در منطقه بیابانی می‌توانند به طور فصلی زندگی کنند.

با این توضیحات دشت لوت، بیابان طلقی می‌شود که قسمتی از آن که در جنوب شرقی واقع است، جغرافیای کویری دارد. 

در پرونده ثبت جهانی، لوت به عنوان "بیابان لوت" ثبت شده و واژه کویر را برای آن انتخاب نکرده‌اند؛ اما بیشتر مردم طبق روال گذشته همچنان از آن به عنوان کویر لوت یاد می‌کنند.

کویر لوت کجاست؟

کویر لوت منطقه بسیار وسیع و پهناوری در قسمت جنوب شرقی ایران می‌باشد که در بین استان‌های خراسان جنوبی، کرمان و سیستان و بلوچستان واقع شده است. در شرق آن گسل نهبندان و در غرب آن گسل نای قرار گرفته است؛ یعنی این بیابان در میان این دو گسل قرار دارد. اگر بخواهید وسعت بیابان لوت را بهتر درک نمایید، باید بدانید که طول آن به حدود 900 کیلومتر و عرض آن به حدود 300 کیلومتر می‌رسد.

همانطور که اشاره شد، کویرها قبلاً بستر دریا و دریاچه بوده‌اند که به مرور آب‌ها تبخیر شدند. طبق گفته باستان شناسان و زمین‌شناسان؛ کویر لوت در گذشته‌های دور دریایی به نام تیس بوده است که به سرنوشت مابقی کویرها، یعنی تبخیر آب و باقی مانده املاح و نمک، دچار شده است. امروزه کویر لوت در بین وسیع‌ترین کویرهای جهان، جایگاه 27ام را کسب کرده است.

بخش‌های مختلف کویر لوت

به طور کلی وسعت کویر لوت حدود 40 هزار کیلومتر مربع می‌باشد. از این مساحت حدود 70 درصد آن در استان کرمان قرار دارد. خوب است بدانید؛ کویر لوت به سبب وسیع بودنش به سه قسمت کویر لوت شمالی، کویر لوت مرکزی و کویر لوت جنوبی تقسیم شده است که در این بین، بخش مرکزی آن از وسعت بیشتری برخوردار است.

01

لوت شمالی

این منطقه از عناصر ریگ، شن و ماسه تشکیل شده‌ است و حد جنوبی آن را بریدگی‌های نامنظم مشرف به چاله «رود شور بیرجند» تشکیل می‌دهد. خوب است بدانید؛ ناهمواری‌های ماسه‌ای به شکل سفره‌های ماسه‌ای در آن وجود دارد که ارتفاعش در شمالی‌ترین نقاط به ۱۰۰۰ متر می‌رسد و با پیشروی به‌ سمت جنوب، از ارتفاع آن تا ۵۰۰ متر کاسته می‌شود. آنچه که در این منطقه بیش از همه‌چیز جلب توجه می‌کند، کوه‌ها و تپه‌های رسوبی و آتشفشانی است که سبب بروز زلزله‌های متعددی در لوت شمالی شده‌اند.

02

لوت مرکزی

شگفت انگیزترین قسمت دشت لوت، لوت مرکزی محسوب می‌شود. در قسمت‌های شرقی لوت مرکزی، تپه‌ها و توده‌های عظیم و به هم پیوسته ماسه‌ای قرار گرفته و سطح قابل توجهی از لوت را به عرض متوسط ۵۲ کیلومتر و طول متوسط ۱۶۲ کیلومتر پوشانده‌ است. بخشی از ناهمواری‌های لوت مرکزی دارای پوشش گیاهی بوده و بخش غربی آن فاقد پوشش گیاهی است. در لوت مرکزی به‌ صورت پراکنده، کویرهای نمکی و گچی مشاهده می‌شود که از جمله آن می‌توان به چاله «ملک محمد» در غرب «ریگ یلان» اشاره کرد.

03

لوت جنوبی

اینجا همان مکانیست که نسبت به مابقی پر بارتر است، زیرا غنی‌ترین پوشش گیاهی منطقه را دارد و همینطور آثار باستانی از برپایی تمدن در آن یافت شده است. لوت جنوبی از نظر ژئومورفلوژی (اشکال ناهمواری‌های زمین) به چند بخش مجزا تقسیم می‌شود:

دشت سر: به عرض ۵ تا ۱۰ کیلومتر به صورت نواری سطح آن از ماسه، لای و نمک پوشیده شده‌ است.این منطقه که در منابع خارجی از آن با عنوان هامادا یاد شده است، از سنگ‌های بزرگ‌ و کوچکی پوشیده شده که در نگاه اول تصور می‌کنید توسط افراد ماهر ساخته شدند و کنار هم قرار گرفتند. اما همه این‌ها معجزه‌ی طبیعت است بدون دخالت بشر! به همین دلیل به دشت سر، سنگ‌فرش بیابان نیز گفته می‌شود.

فرسایش باد، تغییرات شدید دما و فرسایش آب‌های جاری باعث به وجود آمدن همچین شمایلی در منطقه شده است.

کلوت‌ها: محلی‌ها به خندق‌های عمیق و هرم‌های ماسه‌ای جنوب کویر لوت «کلوت» می‌گویند. کلوت‌ با فرسایش خاک با رود شور و بادهای سریع سیستان و بلوچستان اتفاق می‌افتد و به عنوان پدیده‌ای بی نظیر در دنیا شناخته شده می‌شود. “رود شور” در مرطوب کردن دیواره این کلوت‌ها اثر کافی داشته و فرسایش‌های آن‌ها را تسهیل می‌کند.

از لحاظ جغرافیایی منطقه، کلوت‌ها در ۴۳ کیلومتری شهداد و ۲۴ کیلومتری ده سیف قرار دارد؛ یعنی در مساحتی به عرض متوسط ۸۰ کیلومتر و طول متوسط ۱۴۵ کیلومتر تشکیل شده‌اند. در فاصله کلوت‌ها زمین پوشیده از ماسه بادی است و در نقاطی که ماسه بادی نیست زمین از نوع رس ملائی است.

 

جالب است بدانید؛ مهم‌ترین بادی که دیواره‌های کلوت‌ها را فرسایش می‌دهد، بادهای ۱۲۰ روزه سیستان است.

تپه‌های ماسه‌ای: بخش خاوری لوت مرکزی پوشیده از تپه‌های ماسه‌ای است. وسعت این منطقه در حدود ۵۰ هزار هکتار است. یکی از شگفتی‌های این منطقه ارتفاع بلند و شکل منحصر به فرد برخی از این تپه‌ها است. به طور متوسط ارتفاع برخی از این تپه‌های هلالی به ۵۰۰ متر می‌رسد.

جاذبه‌های طبیعی کویر لوت

کلوت‌ها از شگفتی‌های طبیعی کویر به شمار می‌روند. آنها مانند ساختمان‌های بلندی هستند که در دل کویر خودنمایی می‌کنند. باید بدانید کلوت پدیده‌ای طبیعی و جغرافیایی می‌باشد که در اثر فرسایش و تلاقی آب و باد تشکیل می‌شوند و تنها در بیابان‌ها رخ می‌دهد. بیابان لوت نیز از این پدیده اعجاب برانگیز طبیعی بهره‌مند است. در قسمت غربی شاهد کلوت‌های شهداد هستیم که هزاران سال قدمت دارد.

برای رسیدن به کلوت‌های شهداد، باید خود را به کرمان برسانید و از آنجا راهی شهداد شوید. از شهداد تا ابتدای منطقه کلوت‌ها 45 کیلومتر راه در پیش دارید.

برای اینکه از هرگونه اتفاق ناگوار جلوگیری کنید، حتماً با لیدر و افراد راه بلد هماهنگ کنید. کویر همانقدر که زیباست، همانقدر ترسناک و خطرناک نیز هست! به همین دلیل منطقه کلوت‌های شهداد به سه بخش سبز، نارنجی و قرمز تقسیم می‌شود. منطقه سبز برای بازدید عموم آزاد است. منظور افراد خبره‌ای که تجربه کویرگردی دارند. در مناطق نارنجی و قرمز امکان ورود بدون کسب مجوز امکان پذیر نیست. برای حفظ امنیت بیشتر توصیه می‌شود در فصل پاییز یا بهار به بخش سبز، سفر کنید.

آدرس شهداد: استان کرمان، جاده کرمان به ماهان، خروجی شهداد

یکی دیگر از جاذبه‌های طبیعی دشت لوت، تنگه رتیل است که در ۱۳۰ کیلومتری شهداد قرار گرفته است. بارش‌های طبیعی، آب‌های رود شور، خشک رود و کال لوت باعث پرآبی این منطقه شده است. از طرفی به دلیل فرسایش زیاد خاک در این منطقه منجر به تشکیل دیواره‌های بلند با اشکال هندسی مختلف گردیده است.

تمام این عوامل سبب شده که محیط آن مناسب رشد حشرات مختلف باشد. مهم‌ترین حشره‌ی این منطقه رتیل خورشیدی یا شتر نام دارد که سم کشنده دارد!

تصور جریان رود در کویر کمی مشکل است. اما اگر بدانید رود اسیدی است، شاید کمی بیشتر با عقل جور دربیاید! رودشور رودخانه‌ای فصلیست که در کویر لوت جریان دارد. زمستان و اوایل بهار، اگر به این منطقه سفر کنید، حتماً رودشور را می‌بینید. وجود اسید در آب باعث به وجود آمدن کلوت‌ها و نبکاها می‌‎شود، زیرا که آب، خاک را چسبنده می‌کند و به کمک دیگر عوامل طبیعی نظیر باد و فرسایش خاک، در گذر زمان این شاهکار خلقت به وجود می‌آید.

یکی از جاذبه‌های منحصر به فرد کویر لوت، نبکا یا گلدان‌های طبیعی است. نبکاها پدیده طبیعی هستند که در اثر فرسایش خاک به وجود می‌آیند. در بخش‌هایی که گیاه می‌روید، به وقت وزش باد، نواحی دور گیاه از جابه‌جایی خاک مصون می‌مانند. به مرور شاهد دیوارهای بلندی در زیر گیاهان می‌شویم که به آنها نبکا می‌‎گویند. پدیده‌ای که عین گلدان طبیعی برای گیاهان کویری است.

گندم بریان به دلیل گرمای زیاد، در آن هیچ جانور و یا گیاهی نمی‌تواند زیست کند. منطقه گندم بریان وسعتی بالغ بر 450 کیلومتر مربع دارد که دمای آن در روزهای تابستان به 70 درجه سانتی‌گراد می‌رسد، این منطقه یکی از صعب العبورترین مناطق جهان به شمار می‌آید و ورود به آن غیر ممکن می باشد.

کویر لوت؛ گرم‌ترین نقطه‌ی سیاره‌ی زمین!

طبق مطالعاتی که در رابطه با گرم‌ ترین نقطه زمین انجام شده است، در طی سال‌های 2003، 2004، 2005، 2006، 2007 و 2009، کویر لوت به عنوان گرم‌ ترین نقطه زمین اندازه‌گیری شده است. در سال 2005 گرم‌ترین رکورد دما در تمام زمین را کویر لوت با دمای 70.7 به ثبت رسانده است؛ اما باید بدانید دما همیشه نسبی و متغیر است. بنابراین نمی‌شود ادعا کرد برای همیشه کویر لوت میزبان بیشترین دما بر روی زمین بوده است.

پوشش گیاهی و جانوری دشت لوت

رشد گیاه در کویر، خیلی امیدوارنه نیست؛ اما با اینحال نبکاها میزبان درختچه‌های گز هستند؛ البته جای نگرانی برای ادامه حیات آن‌ها وجود دارد. اگر از میزان آب سفره‌های زیر زمینی کم شود، خیلی زود این درختچه‌ها خشک می‌شوند و به دلیل باد شدید از ریشه در می‌آیند و در نهایت شاهد تخریب نبکاها می‌شویم. خوب است بدانید بلندترین نبکا جهان با ارتفاع 12 متر که به ثبت یونسکو درآمده است، در کویر لوت می‌باشد.


با این که کویر از آب و هوای سخت و بسیار گرمی برخوردار است، محل زندگی جانوران و جانداران بسیاری می‌باشد، از این جانوران می توان به خرگوش، چک کاکلی، روباه شنی، گربه شنی، مگس گیر، شتر مار، مار جعفری، دم سیاه، عقرب طلایی، شاهین، سارگپه، جبیر و عقرب سیاه اشاره کرد. البته شایان ذکر است در منطقه گندم بریان هیچ موجود زنده ای یافت نمی‌شود!

شب کویر لوت؛ بهشت ستاره شناسان!

چه کسی است که تعریف شب‌های محسور کننده کویر را نشنیده باشد؟! ستاره‌ها جوری در شب‌های کویر لوت خودنمایی می‌کنند، که برای ساعاتی فراموش می‌کنید بر روی زمین هستید! خودتان را نزدیک به آسمان حس می‌کنید، انگار اگر دستتان را دراز کنید، حتماً یک ستاره می‌چینید! به همین دلیل برای افراد اهل نجوم یا دوستداران ستاره‌ها این مکان، رفتن به بهشت محسوب می‌شود.

در مورد دما نیز باید بگوییم، اختلاف دمای شب و روز بسیار زیاد است، زیرا عوامل حفظ دما در کویر وجود ندارد. گیاهان معمولاً باعث تعدیل هوا می‌شوند که کویر فاقد پوشش گیاهی است. دومین مورد وجود شن و ماسه است. شن و ماسه در خودشان هیچ دمایی را حفظ نمی‌کنند. بنابراین به محض اینکه خورشید غروب می‌کند، آنها نیز رو به خنکی می‌روند.

دریاچه در وسط کویر؛ پدیده‌ای باورنکردنی!

وجود رود در کویر لوت، به اندازه کافی تعجب برانگیز بود، تا اینکه در سال 1398 بر اثر بارندگی و سیل منطقه؛ باعث به وجود آمدن دریاچه‌ای در منطقه شهداد شد و تعجب همه را به دنبال داشت. این دریاچه فیروزه‌ای، بی‌شک مانند یک نگین در بیابان خاکی رنگ می‌درخشد.

این دریاچه به عنوان “جوان نمکسر” خوانده می‌شود که در زمان تشکیل شدن، بخش وسیعی از جاده نهبندان به شهداد را در زیر خود فرو برده است. به همین دلیل امکان تردد از این جاده وجود ندارد. گویی طبیعت، دخالت بشر را نتوانست تاب بیاورد و خودش اقدام به بازیابی محیط کرد!

نکات تفریحی و ایمنی در سفر به کویر لوت

تماشای جاذبه‌هایی که در بالا ذکر کرده‌ایم از جذاب‌ترین تفریحات در لوت محسوب می‌شود. اگر با گروه‌های کویرگردی راهی شوید، شاید سافاری و شترسواری نیز نصیبتان شود.

اما نکته‌ای که باید همیشه حواستان به آن باشد، این است که برای تفریح حتماً با تورهای معتبر بروید. افرادی که مسئولیت‌پذیر هستند؛ هم نسبت به شما، هم نسبت به کویر!

یادتان باشد، کویر با کسی شوخی ندارد!. تا حالا شاهد گم شدن افراد زیادی بوده‌ایم که خیلی از آنها کویرگردهای حرفه‌ای بوده‌اند؛ بنابراین بدون داشتن اطلاعات، تجربه و همینطور تجهیزات کافی، فکر سفر به کویر به سرتان نزند.

در دنیای ما ماجراجویی کنید:
تصویر خدمات

وسایل مورد نیاز برای کویرگردی + ویدئو

شاید تجربه‌ی یک کویرنوردی حرفه‌ای وابسته به عواملی چون اطلاعات صحیح در خصوص آن باشد؛ اما مهم‌ترین عاملی که بر کیفیت سفر کویرگردی شما تأثیر می‌گذارد؛ تجهیزات و لوازم مورد نیاز کویرنوردی است. تک به تک این وسایل می‌تواند تأثیر قابل توجهی داشته باشد. پس بهتر است قبل از حرکت لوازم مورد نیاز در کویر را لیست کنید و هیچ یک را از قلم نیاندازید!

ادامه مطلب
مروری بر مطالب ذکر شده

خلاصه بلاگ کویر لوت، کویر گرم کهن

کویر لوت یا بیابان لوت؟! کویر به منطقه‌ای می‌گویند که از املاح معدنی و نمک پوشیده باشد، کویر فاقد پوشش گیاهی و جانوری است، زیرا بارش در آنجا صورت نمی‌گیرد. اما بیابان شاهد بارش‌های اندک است، به همین دلیل حیات جانوری و گیاهی در آن به صورت محدود مشاهده می‌شود. با این تفاسیر، باید بگوییم بیابان لوت. لازم به ذکر است که بخشی از مساحت لوت، اقلیم کویری نیز دارد.

بیابان لوت، مساحتی بالغ بر 40000کیلومتر مربع دارد، به هیمن دلیل به سه قسمت شمالی، مرکزی و جنوبی تقسیم می‌شود. لوت شمالی همان منطقه‌ای است که با کوه‌ها و تپه‌های رسوبی و آتشفشانی پوشیده شده است. لوت مرکزی، تپه‎های به هم پیوسنه ماسه‌ای و شنی دارد و بسیار شگفت انگیز است. لون جنوبی نیز غنی‌ترین پوشش گیاهی را داراست. لوت جنوبی از نظر اشکال ناهمواری‌های زمین به چند بخش تقسیم می‌شود.

دشت سر که به سنگ فرش بیابان معروف است، یکی از قسمت‌های لون جنوبی است. قسمت بعدی آن، کلوت‌ها هستند. حتما می‌دانید کلوت‌ها، یکی از بی‌نظیرترین جاذبه‌های بیابان لوت هستند. آنها به شکل خندق و یا هرم‌های ماسه‌ای هستند. تپه‌های مرکزی نیز داریم که در لوت مرکزی واقع شده است. از شگفتیهای اینها ارتفاع بلند آن است که گاهی به 500 متر نیز می‌رسد.

علاوه بر کلوت‌ها و تپه‌های شنی، جاذبه‌های منحصر به فرد دیگری در کویر و بیابان لوت یافت می‌شود. مثل تنگه رتیل، رود کال شور و نبکاها که مانند یک گلدان طبیعی در دل بیابان قد علم کرده است. اتفاقا وجود نبکا، یعنی پوشش گیاهی بیابان که در نوع خودش بسیار خاص و نایاب است.

برخلاف تصور و انتظار عموم افراد، کویر لوت، میزبان حیوانات بسیاری مانند؛ روباه شنی، گربه شنی، مگس گیر، مار جعفری، دم سیاه، عقرب، شاهین و خرگوش است. این حیوانات کاملا با شرایط اقلیمی کویر هماهنگی دارند به همین دلیل زیست سالمی در آن منطقه تجربه می‌کنند.

آسمان کویر لوت، در شب‌ها تبدیل می‌شود به زیباترین تصویری که می‌توانید ببینید. افرادی که علاقه به نجوم و ستاره شناسی دارند. حتما شبهای کویر لوت را به مشاهده بنشینند.

یکی از جاذبه‌های کم نظیر لوت، دریاچه جوان نمکسر است. حقیقتا تصور دریاچه آنهم در وسط کویر و بیابان، حیرت انگیز است. این جاذبه طبیعی، همچون نگینی در دل کویر لوت ایران جا خوش کرده است. این دریاچه در اثر بارش منطقه در سال 84 به وجود آمد و بعد از آن باقی ماند.

سفر به هر کویری نیاز به لیدر و راهنما دارد. کویر لوت به علت وسعت زیاد، کمی سخت‌تر و خطرناک‌تر از مابقی کویرها است. یعنی در سفر به بیابان لوت، حتما باید تجربه کویرگردی داشته باشید با تیم حرفه‌ای برنامه را اجرا کنید. یادتان باشد حتما تجهیزات مورد نیاز کویرگردی را تهیه کنید تا دچار مشکل نشوید. کویر با کسی شوخی ندارد. لوت جان چندین نفر را به سخت‌ترین حالت گرفته است.

برای آماده کردن تجهیزات کویرگردی می‌توانید به چک لیستی که در سیاه کمان تهیه کردیم، سر بزنید و با توجه به آن اقدام به جمع آوری تجهیزات و وسایل کنید تا هیچ چیزی از قلم نیوفتد.

ارسال دیدگاه

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

پست های مرتبط